Terug

De hel van Valkenburg

Het is 10 mei 1940, uur X is aangebroken. Onder de code naam Fall Gelb heeft Duitsland de aanval ingezet tegen die Festung Holland. Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg zijn nog in diepe rust. Op de landarbeiders na die zich in alle vroegte naar hun gewassen begeven om deze klaar te maken voor de veiling.

Vliegtuigen

In de verte hoort men het aanzwellende geluid van vliegtuigen die zich richting vliegveld Valkenburg begeven. Ondanks het in het donker niet te zien is welke nationaliteit de vliegtuigen hebben wordt door de luitenant-telefoonwacht meteen de commandant op de hoogte gesteld van de situatie. In de schemer van de ochtend is de lucht plots gevuld met parachutisten.

Bij de Nederlandse verdediging van het vliegveld is het inmiddels doorgedrongen dat het bittere ernst is en er wordt door de wacht vanuit de steunpunten fel gereageerd met mitrailleurvuur op de dalende parachutisten. Het piket en de rustende manschappen worden in allerijl verzameld en betrekken de reservestelling achter de kleidammen aan de rand van het vliegveld. Even later worden er met Junkers Ju52 transportvliegtuigen ook Duitse infanterietroepen aan de grond gezet.

De school als hospitaal

De school doet dienst als noodhospitaal.

De school doet dienst als noodhospitaal. Genootschap Oud Valkenburg

Het duurt niet lang voordat de eerste gewonden zich aandienen bij de in allerijl ingerichte noodhospitalen. In alle haast wordt de school als hospitaal aangewezen en onder leiding van de oudste EHBO-er Piet van Duyn ook als zodanig ingericht. De gemeentezaal wordt als verbandplaats bestempeld en onder leiding van Anton van Delft geplaatst. Koortsachtig wordt er beddengoed en verband materiaal verzameld. Men is verre van berekend op de situatie dus het nodige improvisatie vermogen is vereist. Ook in de oude pastorie worden er gewonden opgevangen. Inmiddels heeft men medische versterking gekregen in de persoon van Dr. Hueting uit Katwijk-Binnen. Deze is toevallig vanwege een spoedgeval in alle vroegte naar Valkenburg geroepen en wordt meteen naar het hospitaal gedirigeerd. Zijn auto wordt gevorderd door de Duitsers en als ambulance ingezet. In de dagen die volgen wordt het hospitaal en de verbandplaats overspoeld met doden en gewonden, zowel Nederlanders als Duitsers. De eerste twee lokalen liggen vol met gewonden terwijl het derde lokaal gebruikt wordt om de doden op te baren.

Dekking zoeken in een moddersloot en onder de kerkbanken

Het interieur van de NH Kerk voor de oorlogsverwoestingen tijdens de meidagen.

Het interieur van de NH Kerk voor de oorlogsverwoestingen tijdens de meidagen. Genootschap Oud Valkenburg

Tijdens de tweede oorlogsdag begint het inkomende granaatvuur zich steeds meer te concentreren op het centrum van Valkenburg. Nederlands artillerievuur uit de richting van Katwijk en Oegstgeest verandert met een aantal voltreffers het hospitaal in een heksenketel van dood en verderf. Ook de kerk waar ruim 200 Hollandse soldaten krijgsgevangen worden gehouden krijgt een drietal granaatinslagen te verduren en binnen in de kerk probeert men dan ook tevergeefs dekking te zoeken onder de kerkbanken. Het interieur van de kerk wordt volledig verwoest en onder de dekking van een grote wolk stof en gruis probeert men langs de Duitse bewakers te komen en te vluchten. Na afloop van de beschieting zijn er zes Nederlandse doden te betreuren. De lichamen worden in afwachting van de begrafenis in het lijkenhuisje opgebaard. Inmiddels is het schoolgebouw dusdanig beschadigd dat het bij lange na niet meer geschikt is om gewonden te herbergen.

De gedenksteen ter nagedachtenis aan de elf Valkenburgers die sneuvelden tijdens hun vlu.cht naar de Haagsche Schouw op 11 Mei 1940

De gedenksteen ter nagedachtenis aan de elf Valkenburgers die sneuvelden tijdens hun vlucht naar de Haagsche Schouw op 11 Mei 1940. E. Wolthaus

Een hondertal Valkenburgers besluiten op zaterdag 11 mei de gok te wagen en te proberen te vluchten richting Leiden. Het zijn hoofdzakelijk vrouwen en kinderen vergezeld door een handjevol mannen. Erg ver komen ze niet want ter hoogte van de Zonneveldslaan komen de vluchtelingen in moordend Nederlands granaatvuur terecht. De vlucht komt tenslotte tot een eind in een moddersloot. elf Valkenburgers komen hierbij om het leven. Hun lichamen worden uiteindelijk in een gezamelijk graf op de NH begraafplaats begraven en de namen zijn te vinden op het oorlogsmonument aan de Kruisweg. Het oorlogsmonument wordt omringd door een aantal graven van de militairen van 4-RI die eveneens tijdens de meidagen de dood vonden. Een gedenksteen die herinnerd aan de wanhopige vlucht markeert vandaag de dag de plek aan de Voorschoterweg waar de Valkenburgers het leven lieten.

De Roode Kruis slachtoffers

Als gevolg van de aanhoudende Nederlandse beschietingen liggen de doden en gewonden door elkaar bedekt met een witte laag van gruis en kalk. Door het hele dorp zijn er nu huizen die als ziekenzaal worden gebruikt. Soms in de kelders maar ook in de voor en achterkamers ligt het vol met gewonden en Valkenburgers die op de vlucht zijn omdat hun huis door het oorlogsgeweld onbewoonbaar is geworden. Het huis van de familie Rhijnsburger is overvol, het biedt aan meer dan 20 mensen onderdak en de situatie wordt met het uur hachelijker. Een van de mensen die in het huis van de familie Rhijnsburger onderdak heeft gevonden is verpleegster Grietje Postmus, zij is samen met Roode Kruis helpster Helena van Stijn zwaar gewond geraakt tijdens de beschietingen op het hospitaal. Beide zijn er erg slecht aan toe en Helena overlijdt op 12 mei aan haar verwondingen. Twee dagen later op de dag van de capitulatie wordt zij begraven naast de RK kerk in Katwijk aan de Rijn. Het graf is inmiddels geruimd en haar naam heeft nu een plaats gekregen op het monument mei 1940 op het Militair ereveld Grebbeberg te Rhenen. Ook wordt haar naam vermeldt op de zuil met gevallenen naast de kerk in Valkenburg. Grietje Postmus wordt nog naar het Ziekenhuis in Leiden gebracht, maar het niet mag meer baten, zij overlijdt aldaar en wordt daarna begraven in Rijnsburg.

Het begraven van de doden

Hollandse graven naast de school.

Hollandse graven naast de school. Genootschap Oud Valkenburg

Het begraven tijdens de oorlogsdagen moet in de eerste instantie tussen de gevechten door gebeuren, achter de Pastorie en naast het hospitaal verrijzen op 12 mei haastige gedolven veldgraven. Men moet wachten tot woensdagavond voordat er de gelegenheid is om de gesneuvelde Nederlandse soldaten te verzamelen voor een laatste rustplaats naast de NH kerk. Een aantal Nederlandse soldaten worden in de loop van 1940 op verzoek van de nabestaanden in de woonplaats van de overledene herbegraven. Tot ruim in de jaren zestig worden er van elders nog lichamen overgebracht en bijgezet op de erebegraafplaats aan de Broekweg. Met name van het graf aan de Cantineweg en vanuit Katwijk aan de Rijn. Wonder boven wonder zijn er na de capitulatie geen Valkenburgse soldaten te betreuren, Gerrit Barnhoorn en alle andere Valkenburgers slagen erin om weer veilig terug naar huis te keren.

Zij die meer geluk hadden

De Valkenburger Henk Imthorn die ook ingedeeld is bij het 4-RI is een van deze gelukkigen. Vlak voor de 10e mei heeft hij zijn arm gebroken en zit thuis met ziekteverlof. Hij is daarom gedwongen om de aanval langs de zijlijn uit te zitten In 1939 is hij in het huwelijk getreden met Jansje van Delft en inmiddels vader van een zoon, Arie genaamd. Schuilend met nog zestig dorpsgenoten in de kelder van Gerrit Ooms beleeft hij samen met vrouw en kind angstige momenten. Kleine Arie ligt in een veilingkistje net als twee andere baby’s. Als hij gevoed moet worden met de fles en er geen speen voorradig is haalt een Duitse soldaat er één uit de winkel van Meurs.  Henk en zijn gezin overleven de hachelijke meidagen en hij zal samen met zijn slapie Floris Zwanenburg uit Bodegraven jaarlijks deelnemen aan de jaarlijkse 4-RI reunie op hemelvaartsdag. De herdenking op de Cantineweg en later naast de NH kerk, het ritje in de legertruck en tenslotte de traditionele maaltijd is iets wat op zijn kinderen een onuitwisbare indruk heeft gemaakt. Op 26 april 1994 komt hij tenslotte op  80 jarige leeftijd te overlijden en wordt bijgezet op de Algemene Begraafplaats in Valkenburg.

Het Roode Kruis

De Valkenburgse E.H.B.O-ers, met staand als derde van rechts Piet van Duyn.

De Valkenburgse E.H.B.O-ers, met staand als derde van rechts Piet van Duyn. Genootschap Oud Valkenburg

Voor bewezen diensten tijdens de oorlogsdagen wilde burgemeester de Wilde vervolgens een aantal Valkenburgers voordragen voor een onderscheiding. Een zestiental mensen werden hiervoor geselecteerd. Het betrof leden van het Roode Kruis die als EHBO’er hadden dienstgedaan en degenen die eveneens medische hulp hadden verleend in de noodhospitalen. Echter een onderscheiding mocht alleen uitgereikt worden aan leden van het Roode Kruis en niet aan burgers. Na veel discussie werd op 22 april 1941 een goedgekeurde lijst ingediend. Wie voor de uitreiking een hoge functionaris van het Roode Kruis verwachtte had het mis. De medailles werden in een doos met een begeleidend briefje met de post verstuurd. Als arts ontving Dr. Hueting het zilveren Herinneringskruis 1939/40 , terwijl de E.H.B.O ers het met de bronzen uitvoering moesten doen.

Verzoeke de uitreiking te doen plaatsvinden zonder dat daar publiciteit aan gegeven wordt!

Begeleidend schrijven van het Roode Kruis voor de onderscheidingen van de Valkenburgse burgers die zich in de meidagen hebben ingezet in de eerste hulpposten.

Enige tijd later kreeg Dr. Hueting uit een geheel andere hoek eveneens een dankbetuiging voor zijn verrichte diensten in de meidagen. Een brief, afkomstig van de Opperbevelhebber van de Wehrmacht in Nederland, generaal Friedrich Christiansen, die hem persoonlijk bedankt voor de goede zorgen voor de Nederlandse en Duitse gewonden in Valkenburg tijdens de meidagen.

Opdat wij niet vergeten

De erebegraafplaats aan de Kruisweg.

De erebegraafplaats aan de Kruisweg. E. Wolthaus

De eerste herdenking van de gevallenen van het 4-RI in Valkenburg stamt al uit 1941, en vanaf 1945 kwam jaarlijks op hemelvaartsdag een groot aantal leden bijeen. Inmiddels horen ook deze bijeenkomsten tot het verleden. De vereniging van oud-strijders wordt in juni 2000, na een bestaan van 60 jaar ontbonden. Als blijk van verbondenheid met de NH kerk in Valkenburg heeft de vereniging in de jaren zeventig een tweetal kerkramen en een kroonluchter geschonken aan de kerkvoogdij. Op dit moment liggen er nog zesendertig Nederlandse soldaten in Valkenburg begraven. Ook is er door zijn manschappen een herdenkingsteen voor de commandant van het vierde regiment infanterie Overste H.D. Buurman geplaatst, overleden op 4 september 1962 is dit een eerbetoon van de mannen van het oude vierde aan hun voormalige bevelvoerder.

Onder het puin bedolven Volgende verhaal

Wil je bijdragen aan dit verhaal?

U kunt ons helpen door dit verhaal aan te vullen en waar nodig te corrigeren!

Heeft u nog materiaal dat wij kunnen gebruiken om dit verhaal nog beter te maken? Neem dan contact met ons op, zodat we onze website zo compleet mogelijk kunnen houden.

E-mail mail Facebook